TRị viêm khớp (arthritis) bằng chế độ dinh dưỡng

Tóm tắt: Kinh nghiệm và kết quả nghiên cứu kiểm nghiệm lâm sàng cho thấy có thể trị dứt bịnh viêm khớp bằng chế độ ăn uống thuần rau quả cùng với dầu mỡ tốt, thực phẩm lên men và thuốc bổ sung tăng khả năng hấp thụ calcium. Thời gian chữa trị có thể rút ngắn bằng cách nhịn ăn 1-2 tuần trước khi thay đổi chế độ ăn uống . Đồng thời có thể giảm đau nhức cấp thời bằng cách dùng dược thảo bổ sung chống viêm và ngừng tiêu thụ một số thức ăn như đường, sữa, dầu thực vật tinh chế, sản phẩm bột mì, thực phẩm chế biến và thực phẩm gốc động vật.

Sơ lược bệnh viêm khớp

Bệnh viêm khớp - gồm cả phong  thấp, thấp khớp, gút - thường làm cho khớp xương sưng, đau nhức, cứng nhắc và hạn chế phạm vi cử động. Những triệu chứng này có thể nay có mai không và có thể nhẹ, trung bình hoặc trầm trọng và có thể không thay đổi năm này qua năm khác nhưng cũng có thể ngày càng nặng. Viêm khớp nặng có thể gây đau dài hạn, làm người bịnh mất khả năng thực hiện sinh hoạt hằng ngày, khó khăn lên xuống cầu thang.

Viêm khớp cũng có thể làm khớp cong quẹo vĩnh viễn nếu chỉ trị bằng thuốc tây (xem hình)

Có hàng trăm thứ viêm khớp khác nhau, bệnh viêm khớp thường gặp nhất là

-Bịnh viêm khớp thoái hoá (degenerative arthritis - osteoarthritis) do xương sụn bọc khớp bị mòn hay thoái hoá vì cơ thể không hấp thụ đủ calcium. Loại viêm khớp này thường thấy ở người lớn tuổi.

-Bịnh viêm xung quanh khớp (Inflammatory Arthritis) xảy ra khi hệ miễn nhiễm tấn công các khớp vì lầm tưởng đó là ngoại sinh vật xâm lược cơ thể. Nơi nào bị hệ miễn nhiễm tấn công thì nơi đó bị viêm.

- Nhiễm trùng khớp (infectious arthritis) xảy ra khi khớp bị nhiễm vi trùng, vi khuẩn hay vi nấm (fungus). Phản ứng của hệ miễn nhiễm gây viêm và đau nhức ở khớp. Chữa trị kịp thời bằng kháng sinh thường dứt bịnh, nhưng có khi thành viêm khớp mãn tính.

- Viêm khớp do dưỡng chế (Metabolic Arthritis) thông thường gọi là bịnh gút, xãy ra khi cơ thể không kịp thải bỏ uric acid, một sản phẩm phụ của qui trình biến dưỡng chất purine thường có trong tế bào cơ thể và thức ăn. Acid uric tích tụ nhiều sẽ tạo thành tinh thể giống những cây kim xung quanh khớp gây đau nhức.

Chế độ dinh dưỡng trị bịnh viêm khớp:

Vì mỗi lọại viêm khớp có nguyên do riêng của nó, nên cách chữa trị cho loại này khác cách chữa trị cho khác. Thêm vào đó, cách chữa trị chỉ nhắm mục tiêu giảm đau cũng khác cách chữa trị tận gốc. Cách chữa trị tận gốc có thể cần thời gian lâu, từ vài tháng đến vài năm. Trong khi đó cũng cần gấp rút giảm đau nhức. Vì vậy thông thường nên phối hợp cả 2 cách chữa tri cho đến khi trị dứt.

A.  Cách trị tận gốc:

Viêm khớp là một trong những hậu quả của chế độ dinh dưỡng không lành mạnh vì chê độ ăn uống quyết định tình trạng đường ruột và hệ miễn nhiễm. Viêm khớp có thể là hậu quả của tình trạng miễn nhiễm tự tác (autoimmune) (Campbell, 2014) hoặc tình trạng viêm đường ruột (Mielands, Veys, Cuvelier & De Vos, 1996) liên quan sự mất thăng bằng trong quần thể vi sinh đường ruột hoặc vì màng đường ruột bị rò rĩ (Jacob, 2013; Campbell, 2014), tức là màng đường ruột có kẻ hở đủ lớn cho nhiều vật thể không thân thiện lẻn vào máu. Viêm khớp cũng có thể liên quan đến tình trạng xượng bị thoái hoá vì thiếu những vitamin và khoáng chất cần thiết để hấp thụ đủ calcium (Nutriceuticals world, 2013).

Cách trị tận gốc bịnh viêm khớp vì vậy gồm nhiều biện pháp. Kiễm nghiệm lâm sàng cho thấy mỗi biện pháp đều có kết quả hiệu lực cho đa số bịnh nhân tham gia trong cuộc thử nghiệm nhưng không hữu hiệu cho tất cả. Chẳng hạn như biện pháp nhịn ăn sẽ không hiệu lực cho những người bị viêm khớp do nhiễm trùng, hay do thoái hoá xương

1. Nhịn ăn: (Nếu nhịn ăn không thích hợp thì chuyển sang ăn rau quả - mục kế tiếp) Nhịn ăn làm giảm tình trạng rò rĩ màng ruột, cho nên nhịn ăn 2 tuần lễ giúp cải thiện rất nhiều tình trạng viêm khớp theo kết quả của nhiều nghiên cứu kiểm nghiệm lâm sàng (Beri, Malaviya, Shandilya & Singh,1988; Longo, V.D. & Mattson, 2014; Sandqvist et al , 1999). Xin xem lại bài nhịn ăn trong đó có cô Diana kế lại cô hết đau viêm khớp sau 11 ngày nhịn ăn và chỉ uống nưóc rau cải ( Nhật ký của Diana)
2. Sau khi nhịn ăn (hoặc không cần thiết nhịn ăn), chỉ nên ăn rau quả và thực phẩm thực vật (vegan) vì thực thẩm gốc thực vật chống viêm, tạo môi trường kiềm cho cơ thể. Nghiên cứu lâm sàng cho thấy chế độ dinh dưỡng bằng rau quả giúp tăng cường lượng vi sinh tốt trong bộ tiêu hoá, giảm rò rĩ màng ruột (Peltonen R. et al, 1997) và đẩy lùi triệu chứng viêm khớp (Kjeldsen-Kragh, 1999).
3. Ăn dầu mỡ tốt sản xuất bằng phương ướp lạnh như dầu dừa, dầu hột flax, dầu ô liu, dầu hột não chó (walnut oil), dầu trái bơ (avocado oil) (Arthritis Foundation 1). (Chỉ dùng dầu dừa để xào nấu) Theo nghiên cứu lâm sàng gần đây, dầu dừa là mỡ tốt có thể giúp chữa lành rò rĩ màng ruột, có tác dụng giảm viêm khớp (Ratheesh et al., 2017; Paul Fassa, 2017) và kiềm chế nấm Candida (Kearney et al, 2015). Khi nấm men Candida chế ngự cơ thể thì cơ thể bị nhiều triệu chứng bịnh, trong đó có viêm khớp (Muedin, 2013). Dầu dừa còn có tác dụng trị bịnh miễn nhiễm tự tác (auto immune disease) kể cả viêm khớp (Myers, 2015).
4. Ăn nhiều thức ăn lên men như kim chi, dưa cải chua, gia-ua dừa sống (coconut yogurt), chao, đậu nành lên men (natto), gia-ua sữa (nếu bị viêm khớp thoái hoá, nhiễm trùng hay gút) hoặc uống  probiotics để tăng cường sức khoẻ và hệ miễn nhiễm đường ruột. (Helme, J., 2015).
5. Tăng khả năng hấp thụ calcium của cơ thể bằng cách sử dụng khoáng chất bổ sung như boron, magnesium, Vitamin K và vitamin D (Christakos, 2011). Viêm khớp do thoái hoá xương liên hệ đến tình trạng cơ thể giảm khả năng hấp thụ calcium chứ không phải vì tiêu thụ không đủ calcium. Cơ thể cần có đủ boron (Walter Last) magnesium, vitamin K, vitamin D mới hấp thụ được đầy đủ calcium (Nutriceuticals world, 2013). Thiếu những chất này thì uống bao nhiêu sữa và bao nhiêu calcium bổ sung đi nữa, xương vẫn loãng và viêm khớp cứ tệ hơn. Chúng ta có thể mua phụ trợ tổng hợp đủ những khoáng chất trên để tăng hấp thụ calcium và dứt bệnh viêm khớp thoái hoá như Clinicians Bone Care Complete ở NZ, hoặc Bone Strength, Bone-Up, Bone Solid ở iherb.com

B. Cách giảm đau nhức gấp rút: Xin lưu ý là không phải cách nào trong những cách này cũng công hiệu cho tất cả mọi người bị viêm khớp. Bịnh viêm khớp thường liên hệ rất nhiều đến dị ứng thức ăn (food allergy) và tình trạng chuyển hoá dinh dưỡng của cơ thể. Có thể chọn lọc nhưng cũng có thể thử mỗi lần một vài cách vì  tất cả nếu không có công hiệu thì cũng không có hại gì cả.

1. Ngừng tiêu thụ những thức ăn thức uống sau đây:

• Ngừng sử dụng sữa bò và thực phẩm gốc sửa bò (nếu cơ thể có phản ứng với sữa bò). Nhiều nghiên cứu lâm sàng cho thấy nhiều người (nhưng không phải tất cả) dùng lại sửa bò và thưc phẩm gốc sữa bò và động vật sau khi nhịn ăn thì bị đau nhức viêm khớp trở lại (Kjeldsen-Kragh, 1999). Tuy nhiên, nên ăn sữa chua gia ua sống (live yogurt - nghĩa là gia ua có thể dùng để gầy thêm gia ua mới) để giúp diệt vi sinh có hại trong ruột và giảm rò rĩ đường ruột. (Dr Axe, 2017) Có thể thay thế sữa bò bằng sửa hạnh nhân, sửa gạo, sửa (kem) dừa....
• Ngừng hay giảm thiểu ăn thịt vì thịt chứa nhiều nội độc tố (endotoxin) do vi sinh trong thịt tiết ra (khi thịt còn sống) và mỡ bảo hoà trong thịt tăng lượng độc tố chuyển vào máu. Kết quả là tăng chứng viêm trong người (Greger, 2012). Vi sinh độc hại thích thịt, nên ăn nhiều thịt sẽ giúp vi sinh độc sinh sôi và tăng trưởng trong bộ tiêu hoá, nâng cao mức lượng nội độc tố gây nhiều thứ bệnh kể cả viêm khớp (Minich D., 2017)
• Ngừng hay giảm thiểu thức ăn nước uống chứa nhiều purine như bia rượu, sò điệp, cá cơm, cá thu, thịt, nhất là thịt nai, thịt bacon, bò non, nai, gan, thịt bò, gà, vịt, heo... Càng ăn nhiều thực phẩm chứa nhiều purine thì càng tăng mức acid uric trong người, gây nên đau nhức viêm khớp gút (Roubenoff, n.d.)
• Ngừng dùng dầu ăn thực vật (vegetable oils) tinh chế như dầu canola, dầu đậu nành, dầu bắp, dầu hột hướng dương (Kris Gunnars (2013). Vì những thứ dầu này chứa qua nhiều omega-6 so với omega-3 nên gây viêm và hại đường ruột (Arthritis Foundation 5; Hyman, 2015). Ăn nhiều mỡ động vật kể cả sữa bò nguyên kem (full cream dairy products) cũng gây nên viêm khớp (Arthritis Foundation 3).
• Ngừng ăn thức ăn chế biến, nhất là những loại khoai tây chiên, rán (chips), vì thức ăn chế biến thường chứa nhiều dầu mỡ chiên đã biến chất (trans-fat) là những chất tạo viêm và kích hoạt triệu chứng viêm khớp (Arthritis Foundation 4)
• Ngừng ăn đường (Arthritis Foundation ) và những thức ăn gốc tinh bột (refined carbohydrates) như bánh mì trắng, gạo trắng, bột khoai tây trắng vì những chất này gây viêm và những đau nhức mãn tính (Arthritis Foundation 6; Franziska Spritzler, 2017).
• Ngừng ăn thức ăn có bột ngọt (MSG) tức là nên tránh tất cả thức ăn chế biến Á châu vì bột ngọt kích hoạt viêm và đau nhức mãn tính (Arthritis Foundation 7)
• Ngừng tiêu thụ thức ăn gốc lúa mì (wheat), lúa mạch (barley) và lúa mạch đen (rye) vì có chứa gluten, là chất thường gây rò rĩ màng ruột và những bệnh miễn nhiễm tự tác kể cả viêm khớp (Rath, 2015; Punder & Pruimboom, 2013).

2. Ăn mè sống  xay (hay giã nhỏ) mỗi ngày  40 gm (chia ra làm nhiều lần ) sẽ giảm đau nhức viêm khớp rất nhiều theo kết quả nghiên cứu lâm sàng ở Đại Học Tabriz Iran năm 2013 với 50 bệnh nhân tham gia (Sayer Ji, 2013).
3. Phụ trợ cao củ nghệ (Turmeric supplement). Kết quả tổng hợp các thử nghiệm lâm sàng của Daily, Yang và Park (2016) xác nhận dùng cao củ nghệ (turmeric extract) có hiệu lực giảm đau viêm khớp. Liều lượng tối thiểu để có hiệu lực giảm đau là 1000mg cao, tương đương khoảng 30 g củ nghệ khô. Công thức phụ trợ cao củ nghệ cần phải có tiêu đen (black pepper) để giúp cơ thể hấp thụ hữu hiệu chất thuốc của củ nghệ.
4.  Bromelain. Bromelain là một nhóm enzyme từ trái dứa có tác dụng chống viêm và nhiễm trùng được chứng nghiệm đã giúp nhiều bệnh nhân viêm khớp thoái hoá giảm đau đáng kể (Pavan et al, 2012) . Có thể dùng liều 2000 mg 3 lần một ngày giữa 2 bửa ăn . (Arthritis Foundation 8).
5. Dầu cá (fish oil). Nghiên cứu thử nghiệm lâm sàng cho thấy dầu cá giúp nhiều bệnh nhân giảm đau khớp và giúp cử động dễ hơn. Cần dùng 2.6 gm 2 lần một ngày dầu cá loại tốt (Nordic fish oil) gồm ít nhất 30 phần trăm EPA/DHA (Arthritis Foundation 9 ).
6. Dầu hạt đen (black seed oil) - có thể cũng gọi là dầu hạt mè đen hay dầu thì là Ai cập - có công dụng chữa được nhiều bịnh. Một cuộc thử nghiệm lâm sàng với 40 phụ nữ bị viêm khớp (RA), tất cả đều giảm đau rất nhièu sau khi dùng 500 mg dầu hạt đen 2 lần một ngày trong 1 tháng (Gheita & Kenawy, 2012).
7. Thuốc bỏ sung enzyme huỷ đạm (proteolytic enzyme). Khi chỗ nào bị thương thì cơ thể đưa chất đạm fibrin đến đó để tạo một tấm lưới bảo vệ cho platelets và hồng cầu làm xong công tác chữa lành nơi đó. Chữa lành xong thì cơ thể lại gởi enzyme huỷ đạm đến đó để dọn sạch fibrin và phục hồi tình trạng nguyên si trước đó. Khi cơ thể không đủ enzyme để huỷ fibrin thì fibrin tích luỹ thành sẹo cứng, cản trở mạch máu, gây trở ngại hoạt động bắp thịt và gây viêm mãn tính. Lượng enzymes huỷ đạm trong cơ thể giảm đi sau 25 tuổi là 1 trong những nguyên do có thể gây  viêm khớp (Cannone, 2011). Enzyme huỷ đạm như bromelain, rutin, papain có tác dụng giảm đau viêm khớp như các thuốc tây giảm đau nhưng có lợi thế hơn  là bảo vệ sụn khớp (Bolten et al, 2015; Nouza, 1994). Có thể tìm mua bổ sung enzyme huỷ đạm bán trên internet như

"Doctor's Best, Proteolytic Enzymes, 90 Enteric Coated Veggie Caps" với giá $US20 trên iherb.com (Iherb.com tương đối khá rẽ so với các tiệm khác, tính bằng tiền địa phương của người mua và tuỳ trường hợp có khi miễn cước phí). Phụ trợ này gôm bromelain, papain, amylase, rutin, lipase, neutral protease, bacterial protease, fungal protease và Serratiopeptidase.

Trong 10 người sử dụng thì có 8 người thấy bổ sung này có công hiệu tuyệt vời. Dĩ nhiên loại bổ sung này có thể không công hiệu cho những người bị viêm khớp thoái hoá.

8. Cao gừng (ginger extract) được kiểm nghiệm có tác dụng giảm đau viêm khớp không thua gì steroid. Liều dùng trong nghiên cứu tương đương 3 gam gừng khô 2 lần một ngày (Arthritis Foundation 10)
9. Dầu hột flax (Flax seed oil) chứa rất nhiều omega 3 nên có công hiệu chống viêm hữu hiệu và được công nhận là có hiệu quả giảm đau cho nhiều người bị viêm khớp. ( Arthritis Foundation 11 )
10. Chondroitin sulfate và glucosamine có công hiệu giảm đau cho một số người bị viêm khớp thoái hoá nhưng trung bình không có hiệu quả bao nhiêu (Arthritis Foundation 12)
11. MSM Methylsulfonylmethane là một hợp chất sulphur tự nhiên trong rau quả, mễ cốc và động vật. MSM có tác dụng giúp giảm đau và viêm cho tất cả 50 người tham gia thử nghiệm lâm sàng. Liều dùng từ 1 g đến 3 g mỗi ngày. (Arthritis Foundation 13)

Bổ sung tổng hợp tên Flexitrinol chứa vitamin C, dầu hột flax, dầu cá, vitamin E, boron, dầu Evening Primrose, chondroitin sulfate, MSM và Glucosamine được đánh giá là bổ sung trị đau viêm khớp hữu hiệu nhất. (Richard, dietsinreview 2016)

Xin lưu ý: Bài viết tóm tắt trên đây chỉ có mục đích thông tin để giúp quý bạn nắm vững hơn tình hình khi lấy quyết định liên quan đến sức khoẻ mình. Bài viết này không thay thế nhu cầu tham khảo ý kiến y sĩ chăm sóc sức khoẻ của quý bạn.

 

Tham khảo:

Beri, D., Malaviya, A.M., Shandilya, R. & Singh, R.R. (1988) Effect of dietary restrictions on disease activity in rheumatoid arthritis. Ann Rheum Dis. 1988 Jan; 47(1): 69–72

Bolten, W. W. et al (2015). The Safety and Efficacy of an Enzyme Combination in Managing Knee Osteoarthritis Pain in Adults: A Randomized, Double-Blind, Placebo-Controlled Trial. Arthritis. 2015; 2015: 251521.  doi:  10.1155/2015/251521

Campbell, A.W. (2014) Autoimmunity and the Gut . Autoimmune Dis. 2014; doi:  10.1155/2014/152428

Cannone, J. (2011) What Is Fibrin – And What to Do About It Now to Relieve Pain & Improve Health. The Healthy Back Institute. URL: https://www.losethebackpain.com/what-is-fibrin/

Christakos, S. et al. Vitamin D and Intestinal Calcium Absorption. Mol Cell Endocrinol. 2011 Dec 5: 347(1-2): 25-29.  doi:  10.1016/j.mce.2011.05.038

Daily, J.W., Yang, M. & Park, S. Efficacy of Turmeric Extracts and Curcumin for Alleviating the Symptoms of Joint Arthritis: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Clinical Trials. J Med Food. 2016 Aug 1; 19(8): 717–729. doi:  10.1089/jmf.2016.3705

Dr Axe (2017) Leaky Gut treatment. https://draxe.com/leaky-gut-diet-treatment/.

Fasano, A. Leaky gut and autoimmune diseases. Clin Rev Allergy Immunol. 2012 Feb;42(1):71-8. doi: 10.1007/s12016-011-8291-x.

Hyman, M. (2016) Why oil is bad for you. http://drhyman.com/blog/2016/01/29/why-oil-is-bad-for-you/

Fassa, P. (2017) Coconut Oil Proven Beneficial for Healing Rheumatoid Arthritis and Other Autoimmune Diseases. Health Impact News. November 3, 2017 URL: http://coconutoil.com/coconut-oil-proven-beneficial-for-healing-rheumatoid-arthritis-and-other-autoimmune-diseases/

Franziska Spritzler (2017) 6 foods that cause inflammation. https://www.healthline.com/nutrition/6-foods-that-cause-inflammation#section1

Gheita, T.A. & Kenawy, S.A. Effectiveness of Nigella sativa oil in the management of rheumatoid arthritis patients: a placebo controlled study. Phytother Res. 2012 Aug;26(8):1246-8. doi: 10.1002/ptr.3679.

Greger, M. (2012). Dead Meat Bacteria Endotoxemia. NutritionFacts.org

Helme, J. (2015). The Promise of Probiotics for Arthritis. Foods and supplements with these “good bacteria” may prove to help arthritis and overall health. Arthritis Foundation. URL: http://www.arthritis.org/living-with-arthritis/arthritis-diet/healthy-eating/guide-to-probiotics.php

Jacob, A. (2013) Gut Health and Autoimmune Disease — Research Suggests Digestive Abnormalities May Be the Underlying Cause. Today's Dietitian Vol. 15 No 2 P. 38

Kearney, T.W. et al (2015) Manipulation of Host Diet To Reduce Gastrointestinal Colonization by the Opportunistic Pathogen Candida albicans. American Society for Microbiology. DOI: 10.1128/mSphere.00020-15

Kjeldsen-Kragh, J. Rheumatoid arthritis treated with vegetarian diets. Am J Clin Nutr . September 1999 vol. 70 no. 3 594s-600s. http://ajcn.nutrition.org/content/70/3/594s.full#fn-1

Kris Gunnars (2013) . 6 reasons why vegetable oils are toxic. https://www.healthline.com/nutrition/6-reasons-why-vegetable-oils-are-toxic#section1

Longo, V.D. & Mattson, M.P. Fasting: Molecular Mechanisms and Clinical Applications. Cell Metab. 2014 February 4; 19(2): 181-192. doi:10.1016/j.cmet.2013.12.008

Mielands, H. Veys, E.M., Cuvelier, C. & De Vos, M. Course of gut inflammation in spondylarthropathies and therapeutic consequences. Baillieres Clin Rheumatol. 1996 Feb;10(1):147-64.

Minich, D. (2017) What you need to know about a high-fat diet. Huffpost. https://www.huffingtonpost.com/entry/what-you-need-to-know-about-a-high-fat-diet_us_595f22c4e4b0cf3c8e8d57b0

Muedin, L. (2013). Candida. Intelligent Medicine. http://drhoffman.com/article/candida/

Myers, A. (2015). The Autoimmune Solution. New York, New York: HarperCollins Publications.

Nouza, K. (1994). Outlooks of systemic enzyme therapy in rheumatoid arthritis and other immunopathological diseases. Acta Univ Carol Med (Praha). 1994;40(1-4):101-4.

Pavan, R., Jain, S., Shraddha & Kumar, A. Properties and Therapeutic Application of Bromelain: A Review. Biotechnol Res Int. 2012; 2012: 976203. doi:  10.1155/2012/976203

Nutraceutical World (2013). Association: Magnesium Essential to Absorption of Vitamin D & Calcium. URL: https://www.nutraceuticalsworld.com/contents/view_breaking-news/2013-03-07/association-magnesium-essential-to-absorption-of-vitamin-d-calcium

Peltonen, R. et al (1997). Faecal microbial flora and disease activity in rheumatoid arthritis during a vegan diet. Br J Rheumatol. 1997 Jan;36(1):64-8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9117178

Punder, K. D. & Pruimboom, L. (2013) The Dietary Intake of Wheat and other Cereal Grains and Their Role in Inflammation. Nutrients. 2013 Mar; 5(3): 771–787. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3705319/ doi:  10.3390/nu5030771

Rath, L. (2015). The Connection Between Gluten And Arthritis. Arthritis Foundation. http://www.arthritis.org/living-with-arthritis/arthritis-diet/anti-inflammatory/gluten-free-diet.php

Ratheesh, M. et al (2017). Anti-inflammatory and antioxidant effect of Kerabala: a value-added ayurvedic formulation from virgin coconut oil inhibits pathogenesis in adjuvant-induced arthritis. Inflammopharmacology. 2017 Feb;25(1):41-53. doi: 10.1007/s10787-016-0298-8

Roubenoff, R. (n.d.). Safe food for gout. Arthritis Foundation.

Sayer Ji (2013) Eating Sesame Seeds Superior To Tylenol for Knee Arthritis. http://www.greenmedinfo.com/blog/eating-sesame-seeds-superior-tylenol-knee-arthritis

Sundqvist, T. et al (1982) Influence of fasting on intestinal permeability and disease activity in patients with rheumatoid arthritis. Scand J Rheumatol; 11(1):33-8. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/7063809

Walter Last (1). ARTHRITIS AND RHEUMATISM. A Holistic Therapy. http://www.health-science-spirit.com/arthritis.html

Walter Last (2). The Borax Conspiracy. How the Arthritis Cure has been stopped. http://www.health-science-spirit.com/borax.htm